فاخته-  تنوع زیستی گونه ها و جمعیت های ماهیان دنیا و ایران به جهت آلودگی آبها، از بین رفتن زیستگاهها، صید بی رویه وتغییرات اقلیم رو به کاهش است و این وضعیت برای ماهیان خاویاری دریای خزر به جهت تقاضای بالا برای مصرف گوشت و خاویار آنها بیشتر صدق می کند. ماهیان خاویاری (Acipenseridae)، از خانواده تاس‌ماهیان، از جمله گونه‌های آبزی کم‌نظیری هستند که از قدمتی چند صد میلیون ساله که به عصر ژوراسیک(Jurassic) بازمی‌گردند، و از این رو ماهیان خاویار را فسیل‌های زنده جهان می‌نامند که همراه با تکاملی فیلوژنی تا به امروز بازمانده‌اند. این ماهیان به ۲۷ گونه و زیرگونه در جهان تقسیم می‌شوند که از این تعداد ۶ گونه در دریای خزر زندگی می‌کنند. ارزش ماهیان خاویاری نه به جهت استفاده از گوشت آنان که به واسطه تخم آنان است که به خاویار (Caviar)، یا مروارید سیاه مشهور است. خاویار انواع گوناگونی دارد چون خاویار طلایی و سرخ و سیاه که البته در این میان خاویار سیاه از ارزشی قابل توجه برخوردار است. یکی از اهداف بیوتکنولوژی استفاده از یافته‌های علمی و کاربرد آنها در تولید ثروت است. در این راستا  دانشمندان بیوتکنولوژی شیلات و آبزیان تلاش می‌نمایند تا با استفاده از جدیدترین روش‌ها و رویکردهای علمی و آزمایشگاهی‌ و بیوتکنولوژی،  فرآورده هایی در جهت کاهش فرآیند زمانی با همان ویژگی های فرآرورده های طبیعی و مقرون به صرفه از لحاظ اقتصادی و ترویج فرآورده های شیلاتی و افزایش میانگین مصرف آبزیان در جامعه تولید نمایند. فناوری مبتنی بر کشت سلول، فرصت جدیدی برای تولید دانه های مرواریدی سیاه همان خاویار با ارزشمند است. این فناوری قادر است طی مدت فقط 40 روز خاویاری با همان اندازه، با همان رنگ طبیعی، طعم  و مزه مشابه خاویار ارگانیک در محیط آزمایشگاهی تولید نماید. در این فرآیند با استفاده از سلول های بخش کیسه تخم ماهی، که پروتئین و چربی آن را برای رشد سلول استخراج کرده و با استفاده از هورمون ها و سایر مواد مغذی در یک بیوراکتور کشت داده تا سلول شروع به رشد و تکثیر نماید. به طور خاص، تعدادی از مطالعات در راستای  ترکیب چربی خاویار (لیپید) گزارش شده است، که چربی های مشتق شده از تخم ماهی به عنوان مواد مغذی مهم برای سلامت انسان پیشنهاد شده‌اند و طبقات چربی عملکردهای بیولوژیکی مختلفی را در ارگانیسم‌ها انجام می‌دهند. در میان آنها، خاویار حاوی سطوح بالایی از اسیدهای چرب، از جمله اسیدهای چرب غیراشباع چندگانه(PUFAs)  دوکزاهگزائنوئیک اسید (DHA)، و اسید ایکوزاپنتانوئیک (EPA) است و نشان داده که این اسیدهای چرب برای سلامت پوست مفید هستند. فناوری مبتنی بر سلول می تواند فرصت وسوسه انگیزی را برای تکثیر گونه های ماهیان خاویاری(بلوگاHuso huso، سوروگا Acipenser Stellatus) و سایر گونه هایی که در معرض خطر انقراض هستند(بازآفرینی آنها دیگر امکان پذیر نیست) ارائه دهد. هدف تولید مروارید سیاه براساس کشت سلولی، در دسترس قرار گرفتن این ماده غذایی با ارزش که سرشار از اسیدهای چرب امگا- 3، ویتامین های گروه B ، ویتامین D ، مواد معدنی موجود در تخم ماهیان خاویاری شامل فسفر، پتاسیم، گوگرد، سدیم، کلسیم، منیزیم، روی، آهن و منگنز و حاوی اسید های آمینه ضروری طبیعی مانند لیزین، آرژنین، ایزولوسین و متیونین و هیستدین، در سطع جامعه (افراد کم بضاعت) به جای کالاهای لوکس که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه خواهد بود به عنوان یک غذای کاربردی در بازار آینده قرار گیرد تا از خواص ارزشمند این ماده غذایی برخوردار شوند و باعث افزایش ترویج فرآورده های تقلیدی شیلاتی،  و فرهنگ مصرف آبزیان در کشور باشیم. امروزه با توجه به افزایش جمعیت، خشکسالی و کمبود منابع آبی، کمبود منابع پروتئینی حیوانی و کمبود مواد غذایی در آینده نچندان دور، و ماشینی شدن زندگی و کمبود زمان در تهیه غذاهای خانگی و رواج غذاهای آماده مصرف(غذاهای ناسالم عاری از ارزش غذایی) و ظهور پیدایش بیماری های متعدد ناشی از این غذاها، صنعت مواد غذایی به سمت  غذاهایی مبتنی بر کشت سلولی، مواد غذایی گیاهی (بدون وجود داشتن حیوانات و عاری از آنتی بیوتیک ها و مواد شیمیایی) در جهت تامین مواد غذایی سالم در آینده پیشروی می کند و سبب انقلابی در پیدایش کالاهای سلامت محور در آینده خواهیم بود.  

                           علیرضا کیهان پور(روزنامه نگار حوزه کشاورزی)؛ عیسی بهرامی زاده (دکتری تخصصی فرآوری محصولات شیلاتی)