فاخته- بخش کشاورزی یکی از بخش های اصلی اقتصادی هر کشوری محسوب شده که نقش حائز اهمیت آن در امنیت غذایی و تغذیه ای، تولید، اشتغال، محرومیت زدایی، تولید ناخالص ملی، جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستائیان به شرط ارتقاء رفاه آنان وراهبرد رشد اقتصادی کشورها توسط این بخش قابل انکار نیست.
یکی از مهم ترین دستاوردهای بخش کشاورزی در راستای اهداف کمی و کیفی توسعه پایدار، تولید ثروت، ایجاد بازار، ارزآوری و موتور محرکه رشد بخش های صنعت وخدمات در کشورهاست که سیاستگذاران و دست اندر کاران حاضر در عرصه و پای کار را طلب می کند.
میزان تولیدات انواع محصولات کشاورزی کشورمان شامل تولیدات زراعی، باغبانی، دام، طیور و آبزیان تا پایان سال ۱۳۹۷ به ۱۱۷/۷ میلیون تن رسیده است که نسبت به تولید ۱۱۸/۷ میلیون تن در سال ۱۳۹۶ کاهش رشدی معادل ۰/۸ درصدی را داشته است که از این میزان تولیدات، محصولات زراعی ۶۹ درصد، باغی ۱۷/۵ درصد، دامی ۱۲/۵ درصد و حدود ۱ درصد سهم تولید انواع آبزیان بوده است‌.
سهم ارزش افزوده زیربخش های مختلف کشاورزی به قیمت ثابت( گزارش مرکز آمار ایران _دوره ۹۰ تا ۱۳۹۴) در کشور به ترتیب:
زراعت ۴۶ درصد
باغی ۲۵ درصد
دامداری ۲۴ درصد
صید وپرورش آبزیان ۴ درصد بوده است.

استان های خوزستان، فارس، خراسان رضوی، آذربایجان غربی و همدان به ترتیب با ۱۵/۷۱ ؛ ۷/۹۲ ؛ ۶/۳۵ ؛ ۵/۸۸ و ۴/۴۸ درصد کل تولیدات کشور در رتبه نخست تا پنجم تولیدات زراعی ایران قرار گرفته اند.

استان های فارس، مازندران، منطقه جنوب کرمان، تهران و آذربایجان غربی به ترتیب با ۱۴/۹ ؛ ۱۴/۱ ؛ ۶ ؛ ۵/۷ و ۵/۱ درصد رتبه نخست تا پنجم تولیدات باغی نسبت به کل کشور را به خود اختصاص داده اند.

در تولیدات دام وطیور کشور به ترتیب استان های:
اصفهان با ۱۰/۹۶
تهران با ۹/۴۳
خراسان رضوی با ۹/۱
فارس با ۵/۹۲
مازندران با ۵/۵۷
درصد؛ با کسب رتبه نخست تا پنجم به نسبت کل تولیدات دام وطیور کشور به ترتیب قرار گرفته‌اند.

در تولیدات صید وپرورش انواع آبزیان به ترتیب استان های:
مازندران با ۱۵/۶
خوزستان با ۱۲/۹۹
گیلان با ۱۰/۴۸
هرمزگان با ۵/۶۸
لرستان با ۵/۳۶ درصد تولید از کل کشور دارای رتبه نخست تا پنجم بوده اند.

استان های:
خراسان رضوی با ۱۱/۷۴
مازندران با ۱۱/۳۹
اصفهان با ۶/۴۶
فارس با ۶/۳
گلستان با ۵/۳۳ درصد رتبه های نخست تا پنجم صنایع تبدیلی و تکمیلی در سطح کشور را به خود اختصاص داده اند.

ارتقای ضریب خود اتکایی در محصولات اساسی و حمایت از توسعه صادرات از اهداف کلان بخش کشاورزی در برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور می باشد و ماده ۳۱، بند " پ " ماده ۳۳ قانون برنامه ششم توسعه و ماده ۳۲ قانون افزایش بهره وری محصولات کشاورزی و منابع طبیعی ، ظرفیت های لازم را برای تقویت و حمایت از آن را تعیین نموده است که در یک جمع بندی بخش نخست این نوشتار به حلقه مفقوده این مزیت های نسبی که همانا " زنجیره های ارزش اولویت دار " بخش کشاورزی با توجه به تولیدات زراعی، باغی، دام، طیور، صنایع تبدیلی، تکمیلی و آبزیان با رتبه های استان ها در این زیربخش ها خواهیم رسید.

و اما از مجموع کل تولید محصولات کشاورزی تاپایان سال ۱۳۹۷ به میزان ۱۱۷/۷ میلیون تن سهم تولیدات زراعی ۶۹، باغی ۱۷/۵، دامی ۱۲/۵ وانواع آبزیان حدود یک درصد بوده است.
همچنین بر این اساس و گزارش روند قیمت ها توسط مرکز آمار ایران( سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ ) سهم ارزش افزوده انواع محصولات این بخش به ترتیب :
زراعت ۴۶
باغبانی ۱۷/۵
دامی ۱۲/۵
آبزیان ۴
درصد به نسبت کل تولیدات این بخش بوده است که بر اساس آمار رسمی و خروجی و با اتکاء به داده های مستند، اولویت نخست زنجیره های ارزش افزایی تا رتبه پنجم در استان های کشور(به ترتیب حروف الفبا)به شرح ذیل است:
آذربایجان شرقی محصولات باغی، گوشت مرغ، ماهی قزل آلا، شیر و گیاهان دارویی.

آذربایجان غربی
سیب درختی، انگور، چغندر قند، عسل و آفتابگردان.

اردبیل
سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادام زمینی، شیر / وگوشت مرغ.

اصفهان
گیاهان دارویی و گل محمدی، ماهیان زینتی، سیب زمینی، پیاز وانواع گوشت/ شیر.

البرز
قارچ، توت فرنگی، گل وگیاه زینتی، تولید نشاء ، سبزی و صیفی گلخانه ای.

ایلام

محصولات باغی، سبزی وصیفی، دانه های روغنی، ماهی گرم آبی وگوشت مرغ.

بوشهر
خرما، میگوی پرورشی،گوجه فرنگی، گوشت مرغ و عسل.

تهران
سیب درختی، قارچ، گیلاس، انواع گوشت/ شیر ، گل وگیاه زینتی.

جنوب استان کرمان
محصولات باغی، محصولات گلخانه ای، مرکبات، خرما و بلدرچین.

چهارمحال و بختیاری
بادام، شیر، ماهی قزل آلا،سیب زمینی ولوبیا.

خراسان جنوبی
زرشک، زعفران، عناب،پنبه، گوشت و شیر شتر.

خراسان رضوی
زعفران، گوجه فرنگی، سیب زمینی، سیب درختی وچغندر قند.

خراسان شمالی
گوجه فرنگی، پنبه، گیاهان دارویی، گوشت مرغ و شیر.

خوزستان
آبزیان پرورشی گرم آبی، خرما، گوجه فرنگی، سبزی و صیفی وانواع گوشت.

زنجان
زیتون، کشمش، سیب زمینی، ماهی قزل آلا و انواع گوشت.

سمنان
خربره، انگور، پنبه، پسته، گیاهان دارویی/ خارشتر.

سیستان وبلوچستان
انواع ماهی ومیگو، خرما، میوه های گرمسیری، گوشت مرغ و شیر.

فارس
مرکبات،سیب درختی، انجیر، گیاهان دارویی و خرما.

قزوین
زیتون، کشمش، میوه وسبزی، گوشت قرمز وگوشت مرغ.

قم
گوشت مرغ، پسته، عسل، گیاهان دارویی وگوشت قرمز.

کردستان
ماهی قزل آلا، توت فرنگی، انگور، عسل وانواع گوشت.

کرمان
پسته، گیاهان دارویی، محصولات گلخانه ای، انواع گوشت و شیر.

کرمانشاه
گوجه فرنگی، کلزا،چغندر قند ونیشکر، عسل وحبوبات.

کهگیلویه و بویراحمد
سیب درختی، لیمو ترش، گیاهان دارویی، انواع گوشت و شیر.

گلستان
دانه های روغنی/پنبه،مرکبات، گل و گیاه زینتی، گوشت مرغ و گوشت قرمز.

گیلان
زیتون، برنج، کیوی، چای و فندق.

لرستان
انار، گردو، انجیرسیاه،گیاهان دارویی و زردآلو.

مازندران
گوشت مرغ،مرکبات، کیوی، شیر و گوشت قرمز.

مرکزی
گل محمدی، گیاهان دارویی، حبوبات، انار و آبزیان پرورشی( قزل آلا وزینتی).

هرمزگان
میگو، محصولات گلخانه ای، خرما، سبزی، صیفی و گوشت مرغ.

همدان
کشمش، سیب زمینی، سیر، گوشت مرغ وگوشت قرمز.

یزد
محصولات گلخانه ای، پسته،گیاهان دارویی، گوشت مرغ / قرمز و بلدرچین.

از کل تولید محصولات کشاورزی کشور به میزان ۱۱۷/۷ میلیون تن در سال ۱۳۹۷ سهم صادرات ۶/۹۴۱ میلیون تن بوده که حدود ۶ درصد از تولیدات بخش کشاورزی به بازارهای جهانی راه پیدا کرده که بیانگر ضعیف بودن حلقه بازار محصولات کشاورزی بوده لذا علاوه بر تامین زیرساخت های مناسب؛ بحث مهم و نخست بازار از اولویت بالایی برخوردار است که امید است مورد توجه بیشتر برنامه ریزان قرار گیرد.

 علیرضا کیهان پور
پژوهشگر رسانه ای