فاخته- اگر تک نگاشت های تاریخ شفاهی کشاورزی ایران توسط افراد کمیته تدوین بَرخط و غیربَرخط مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی وابسته به سازمان تات" وزارت جهاد کشاورزی" در قالب یک پروژه با تخصیص اعتبار مورد نیاز صورت گرفته باشد که در واقع در همین چارچوب است تا زمان نگارش این یادداشت توسط اینجانب، با ۲۵ نفر از جامعه هدف خود مصاحبه کرده و در فضای مجازی منتشر و اکثر این تک نگاشت ها را در شمارگان یک هزار جلدی چاپ و به صورت "رایگان" در دسترس مخاطبان قرار داده است.
البته انتظاری که از پیشگفتار مجموعه افراد کمیته تدوین در ابتدا به ذهن متبادر می شود در برخی موارد کار به یادداشت کتبی توسط کسانی که باید به طور شفاهی و چهره به چهره مصاحبه کنند ولو به هر دلیلی انحراف معیار صورت پذیرفته است و نشانی بر تاکید بر رخدادهای بخش کشاورزی در ۵۰ سال گذشته نیست که از اواخر دهه ۱۳۹۰ کلید آغاز این پروژه در عمل زده شده است.
آیا تمام کسانی که تا همین ۲۵ نفر فعلی نام و مشخصات و کارنامه کاری آنان ثبت شده است فقط باید محدود به کسانی باشد که در بخش کشاورزی برخی از آنان در عمل معروف به ابوالمشاغل بوده که طبق گفته خودشان متاسفانه باید گفت شامل اکثریت آنان می باشد.
عدم مدارک و مستندات کتبی و درج عکس های بازدیدهای میدانی مرتبط هریک از این افراد در زمان اشتغال، فضای بی روح و یکنواختی را فقط به صورت تکراری فقط در یک اتاق به صورت کسل کننده به مخاطب خاص خود و نه متاسفانه عام خود تحمیل می کند.
به نظر می رسد که تحلیل شرایط کشاورزی ایران که طبق ادعای اعضای کمیته تدوین و در اواخر دهه ۱۳۹۰ باید بر مبنای ۵۰ سال اخیر باشد، گذار از کشاورزی سنتی به مدرن یا صنعتی با نگاهی به تاریخچه اصلاحات ارضی، اصل چهار ترومن، طرح توسعه سلسله لرستان و...اگر بررسی " تاریخی " است به آن متاسفانه پرداخته نشده و یا بسیار کمرنگ است.
به نظر می رسد همان گونه که از نام موسسه فوق بر می آید در چارچوب اهداف ترویجی کشاورزی این گام برداشته شده است که بیشتر ترویج پُست ها و مناصب اداری و تعاریف معمول از زمان مدیریت و " حلقه بسته و نفوذ ناپذیر" برخی از خود آنان بوده و سپس منتقد و انتقاد از افراد بعدی را در لابلای سخنان به روشی کاملا حرفه ای و با "شیب ملایم" بر "کام و کلام" خود جاری نموده اند که ثبت شده است.
متاسفانه همین روند در مورد تاریخ شفاهی "خاویار ایران" توسط شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی از سال ۱۳۹۹ نیز به چشم می خورد که در یک حلقه بسته از بین افراد منتخب صورت پذیرفته که عکس و مستندات تاریخی در این پروژه شفاهی متاسفانه به چشم نمی خورد وفقط مخاطب خاص داشته که شاید رضایت همین مخاطب خاص را نیز برآورده ننموده است.
در بخش کشاورزی چنین متدها و روش هایی در طول تاریخ به ویژه نیم قرن اخیر دیده می شود که کاملا یک تدوین جزیره ای ، پراکنده و از هم جدا بوده در خیلی از موارد برحسب برداشت و سلایق شخصی افراد، عنوان" پدر یا بنیانگذار " بسیاری از فعالیت های کشاورزی تلقی و تحمیل عقیده شده که نشان از عدم توجه به " عطف ماسبق " گویندگان و نویسندگان به دلیل شاید ناآگاهی و عدم علاقه به مطالعه تاریخ تحولات کشاورزی ایران حداقل در یکصد سال گذشته داشته و دارد.
آری اینک احساس راه اندازی "یک مرکز مستقل و متمرکز بررسی تاریخی تحولات کشاورزی منضم به موزه های مختلف وابسته" با تنوع فعالیت ها بیش از گذشته ضروری است که که عشق، علاقه، علم، هنر ، سوادنوشتاری، فنون تخصصی مصاحبه، رسانه ای ، اطلاع رسانی و... را در حد فرهیختگان منتخب و نه منتصب! با فراخوان ملی و در شرایط مساوی و عدالت محور طلب می کند.
نگارنده بر حسب علاقه به پژوهش های تاریخی و شوق به مستند سازی و نگارش در این راستا کتابی جامع تر و با کشش مخاطب خاص و عام تاریخ شفاهی " سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور" مشاهده نکرده و چون این سازمان ستون فقرات برنامه ریزی و تخصیص اعتبارات جاری و سرمایه ای کل دستگاه های اجرایی کشور است لذا خاطرات و تاریخ شفاهی مدیران این سازمان که در دهه ۱۳۹۰ چاپ شده با بسیاری از مسائل پیدا و پنهان بخش کشاورزی نیز خوشبختانه لینک و چسبنده گی لازم را دارد که بسیار مفید و قابل بهره برداری است که ای کاش از این تجربه گرانسنگ در دسترس ؛ آقایان و خانم های مسوول تدوین این دو تاریخ شفاهی فوق الاشاره و سایر تک نگاشت های پراکنده و جزیره ای از هم جدا وابسته به گستره عظیم بخش کشاورزی قبل از تدوین پژوهش و مطالعات میدانی اهتمام و توجه داشته تا یک خروجی و کار شیک و تمیز را به کل جامعه هدیه می نمودند.

اگر آب، خاک ، هوا و...را پایه و اساس کشاورزی بدانیم که همگان می دانند همین بس که نگارنده بر این دیدگاه و اعتقاد پا فشاری دارد که:
«دکتر "محمد بایبوردی" استاد رتبه عالی دانشگاه تهران و مولف بیش از صدها کتاب و مقاله داخلی و بین المللی که بی گمان از جمله بنیانگذاران خاکشناسی نوین در ایران و البته از نظریه پردازان برجسته کشور در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی بوده و هست و بدون بزرگنمایی و تمّلق، " مسیر خاکشناسی و خاکشناس شدن در ایران، همچنان و بدون حتی یک رقیب و با فاصله بسیار زیاد از لابلای برگه های کتاب های تخصصی و قطور ایشان می گذرد" و از کارشناسان منتقد گسترش سدسازی در ایران بود و در باره سهم ۲۰ درصدی مدیریت سازه محور آب های سطحی کشور، نظریه ای متفاوت داشت، جایگاه بسیار رفیعی در تاریخ کشاورزی ایران داشته، دارد و خواهد داشت که متاسفانه و شاید به طور سهوی در کتاب تاریخ شفاهی کشاورزی ایران جایشان بسیار خالی و موجب غفلت از طرح دیدگاه های ارزشمند و هوشمندانه ایشان شده است و بر خلاف تمایل نگارنده باید چنین گفت: سر صف از جلو نظام!، لطفا تاریخ را از نو بنویسید... .»

علیرضا کیهان پور

دکترای برنامه ریزی استراتژیک امنیت غذایی