فاخته- ماهیان خاویاری دریای خزر یا همان تاسماهیان( استوورژن ها) شامل فیل ماهی، قره برون، چالباش، شیپ، اوزون برون و... بوده که در طول تاریخ معاصر واز سالیان دور در تور صیادان دریادل آب های شمال ایران از دریای خزر صید شده و به بیرون دریا هدایت و از نکته نظر توده زنده( بیومس) گوشت وخاویار رکورد به یاد ماندنی از خود به جای نهاده اند.
حدود سال ۱۳۱۷ در سواحل چابکسر استان گیلان یک فیل ماهی به "وزن ۱۲۵۰ کیلوگرم با بیش از ۱۱۰ کیلوگرم خاویار تیپ وحشی" استحصال شده توسط شخصی به نام "مرحوم صیاد بورانی وهمکاران شادروانشان" به چشمه های تور خوش شانسی افتاده ودر تاریخ شیلات ایران با توجه به امکانات اندک آن زمان ( صید بسیار سنتی) توسط "قایق های چوبی لوتکا" جاودان شده اما نکته جالب این که نام فامیلی "مرحوم صیاد بورانی" به اعتقاد نویسنده، نشان از لقب دست و پنجه کردن خاندان ایشان وبرگرفته از "بوران دریا" متعلق به این صیاد بسیار قدیمی بوده است که به قول آقای افشین قطبی سرمربی پیشین تیم فوتبال پرسپولیس تهران : تو گویی که جگر شیر داشته است!. در اواسط دهه ۱۳۶۰ صیادان بندر ترکمن استان گلستان یک فیل ماهی یک تنی را با حدود ۹۵ کیلوگرم خاویار صید نمودند که توسط شرکت سهامی سابق شیلات ایران--- مقارن با ابلاغ حکم حکومتی مبنی بر الحاق به جهاد سازندگی پیشین( شهریور ۱۳۶۶ ) --- این فیل ماهی عظیم الجثه برای عملیات تاکسیدرمی به کشور فرانسه انتقال و پس از عملیات موفق تاکسیدرمی هم اینک در موزه حیات وحش دارآباد واقع در شمال تهران در معرض بازدید همه اقشار جامعه به ویژه پژوهشگران، اساتید، دانشجویان، دانش آموزان وسایر علاقمندان می باشد. در ۲۳ آذرماه ۱۳۹۴ یک ماهی بزرگ اوزون برون یا دراکول (سورگا) در سواحل نکای مازندران با وزن ۶۰۰ کیلوگرم توسط صیاد کهنه کار،با تجربه و ساکن روستای نوذرآباد نکای استان مارندران از طریق یک تور بزرگ و بسیار سنگین و ساعت ها جدال با امواج خروشان آب دریا صید و با ۵۹ کیلوگرم خاویار تیپ وحشی( استحصالی )، چشم نواز تلاش ورکورد صیادان دریادل این استان های ساحلی شمال کشور شده که صرف نظر از سایر صیدهای بالای نیم تنی ماهیان خاویاری به ویژه فیل ماهی( بلوگا) با این مستندات تاریخی می توان بیان نمود که استان های ساحلی گیلان، گلستان و مازندران در مقوله صید های شگفت انگیز و تاریخی ماهیان خاویاری والبته شاید تکرار نشدنی به ترتیب مقام نخست تا سوم این سوابق مستند را از آن خود نموده اند.

البته ذکر این نکته بسیار حائز توجه و اهمیت است که با عنایت به ممنوعیت صید تجاری ماهیان خاویاری توسط کشورهای ساحلی دریای خزر بر اساس مصوبات کشورهای عضو کمیسیون منابع زنده خزر و حمایت مسئولانه و الزام به رعایت قوانین کنوانسیون بین المللی "سایتس" مبنی بر حفاظت از گونه های تجاری ارزشمند در حال انقراض گیاهی وجانوری از جمله ماهیان خاویاری دریای خزر، صید این ماهیان با توجه به پروتکل های قانونی الزام آور ومقررات کنوانسیون سایتس با رعایت و نظارت نماینده این کنوانسیون در ایران، شیلات ایران، شیلات استان های ساحلی شمال و موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور صید ضابطه مند و پایش ذخایر این ماهیان موصوف به فسیل زنده ۳۰۰ میلیون ساله دریای خزر، تحت مانیتورینگ علمی و کنترل کمی و کیفی بوده و پس از صید ضمنی در اختیار مراکز تکثیر ، تحقیقاتی، پژوهشی وابسته و ذیربط در بیش از دو دهه اخیر قرار گرفته و خواهد گرفت.ادامه دارد...

علیرضا کیهان پور
دکترای برنامه ریزی استراتژیک امنیت غذایی