فاخته: لطفا خودتان را به طور کامل معرفی کنید، نام و نام خانوادگی، سمت، رده آموزشی و سوابق تحصیلی و تالیفات خود را بفرمائید.

دکتر مقدم جعفری: امیر مقدم جعفری هستم. دوران دبیرستان خودم را در دبیرستان البرز تهران سپری کردم و بعد از آن در سال ۷۳ در رشته دکتری عمومی دامپزشکی وارد دانشگاه فردوسی مشهد شدم، و در سال ۷۹ به عنوان دانشجوی ممتاز دانشگاه فردوسی مشهد شناخته شدم و پس از فارغ التحصبلی، در رشته تخصصی بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ در دانشگاه شیراز مشغول به تحصیل شدم و نهایتا در برد تخصصی در کشور به عنوان نفر اول پس از انجام کارهای تحقیقاتی پایان دوره تخصصی خودم فارغ التحصیل شدم و به مدت دو سال در اداره دامپزشکی خراسان رضوی مشغول انجام فعالیت سربازی و طرح بودم و نهایتا در رشته phd سم‌شناسی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شدم و در حال حاضر به مدت ده سال است که به عنوان استادیار بخش سم‌شناسی دانشکده دامپزشکی در دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به تدریس هستم و در طی این سال‌ها همکاری‌هایی را در زمینه بیمارهای دام‌های بزرگ و حیات وحش با دانشگاه اوپسالا سوئد و همچنین با اتحادیه اروپا در زمینه بیماری تب برفکی در ایران داشتم و همچنین در زمینه تولید صنعتی کیت‌های تشخیصی پزشکی و دامپزشکی همکاری‌هایی را با شرکت‌های دانمارکی داشته ام.

فاخته: وضعیت آموزش دامپرشکی کشور در حوزه حیات وحش را تشریح کنید.

دکتر مقدم جعفری: در حال حاضر در حوزه حیات وحش متاسفانه یک سرفصل مشخص و خاصی جزو دروس دکتری عمومی دامپزشکی موجود نیست. طب حیوانات حیات وحش و باغ وحشی، فیلد تخصصی خاص خودش را دارد و همچنین گستردگی حیات وحش ایران می‌طلبد که درس بیماری‌های حیوانات حیات وحش و باغ وحشی به سرفصل‌های دروس رشته عمومی دامپزشکی اضافه شود.

خلاء وجود این زمینه در تم درس‌های دامپزشکی مشهود به نظر می‌رسد به خصوص در بعضی دانشگاه‌های دامپزشکی در کشور به عنوان مثال دانشکده دامپزشکی دانشگاه مشهد که ما الان همجوار با پارک ملی تندوره هستیم که بهشت پلنگ ایرانی و بهشت قوچ اوریال در ایران و بیشترین تراکم و تعداد پلنگ ایرانی و همچنین قوچ اوریال در این منطقه وجود دارد. به همین خاطر کسانی که از این دانشکده‌ها فارغ التحصیل می‌شوند نیاز هست آشنایی خیلی کاملی در زمینه رفتارشناسی زیستگاه‌های حیوانات حیات وحش در ایران و همچنین بیماری‌های آن‌ها و مخاطراتی که وجود آن‌ها را در حال حاضر در کشور تهدید می‌کند و آن‌ها در خطر انقراض قرار داده و می‌دهد، در مورد آن‌ها آگاهی کامل داشته باشند. اما چنین برنامه ریزی در هیچ یک از دانشکده‌های دامپزشکی کشور تا این لحظه به انجام نرسیده است.

فاخته: چه نقایصی در زمینه دامپزشکی حیات وحش در کشور وجود دارد؟

دکتر مقدم جعفری: این بحث‌هایی که مطرح شد مباحثی است که در مقوله آموزش حفظ حیات وحش و باغ وحش است اما از طرفی دیگر در حوزه عملیاتی بحث حیات وحش، ما مشکلات زیادی داریم از جمله اینکه افرادی که در این زمینه‌ها در سازمان‌های زیرربط مشغول به فعالیت هستند از جمله سازمان محیط زیست و سازمان دامپزشکی کشور، با تجربه‌ای که بنده در مورد بحث رهاسازی و درمان پلنگ ایرانی در پارک ملی تندوره داشتم، به نظر می‌رسد اطلاعات علمی کافی و چندانی در این حوزه حتی در افرادی که ذی نفع هستند در این مقوله وجود ندارد.

من جلسات متعددی در سازمان حفاظت محیط زیست کشور در تهران و پارک پردیسان داشتم البته یک فرصت خوبی بود که افراد متخصص دور هم جمع شدند و برای اولین بار یک کمیسیون تخصصی برای پیگیری بحث پلنگ ایرانی در باغ وحش مشهد در موردش درمان صورت گرفت انجام شد. اما به هر حال بسیاری افرادی که آنجا پست‌های کلیدی در بحث حیات وحش دارند صرفا بر اساس تجربه‌ای که به دست آوردند اظهار نظر می‌کنند و واقعا تخصص لازم در زمینه کار خودشان ندارند. چرا که آن‌ها فقط دکترای عمومی دامپزشکی بودند که به استخدام سازمان محیط زیست کشور و بخش دفتر حیات وحش در آمده بودند و صرفا بر اساس تجربه‌ای که داشتند یک چنین تصمیم گیری‌ها و عملیات‌هایی را انجام می‌دادند و اگر به گذشته برگردیم می‌بینیم کارهایی که مختلفی که در زمینه جابه جایی حیوانات وحش، کارهای درمانی، بازتوانی‌ها و یا رهاسازی‌هایی که در مورد حیوانات حیات وحش انجام شده درصد موفقیتش در کشور ما چندان چشمگیر و قابل قبول نبوده است و علت این مقوله، بحث فقدان افراد متخصص در این حوزه بوده و به هر حال اگر بخواهیم از نظر پایه‌ای برگردیم به بحث قبلی بر می‌گردیم که از لحاظ آموزشی ما یک نقصان بزرگی داریم.

فاخته: مهم‌ترین راه‌های برطرف کردن نقص‌های موجود در دامپزشکی حیات وحش، کدام موارد هستند؟

دکتر مقدم جعفری: به نظر برای رفع این قضیه نیاز است یک چنین دروسی در سرفصل‌های درس‌های دانشجویان دکترای عمومی دامپزشکی قرار بگیرد و نیاز هست که ما یک سری افراد را برای آموزش بحث بیماری‌های حیات وحش، رفتارشناسی و مقوله‌های مختلف جانورشناسی که مرتبط با حیات وحش است توسط نیروهای متخصص خارجی در داخل کشور یا در خارج کشور آموزش ببینند.

از آنجایی که بنده علاقه‌مند بودم و دوست داشتم با دوستان در محیط زیست همکاری داشته باشم، حس من در مورد این فعالیتی که انجام شد و همکاری آنها خیلی خوبی بود، اما در سایر موارد احساس می‌کردم که به در بسته بر می‌خورم و خیلی سیستم بسته‌ای است برای اینکه بخواهند همکاری داشته باشند با ارگان‌هایی دیگری که با بحث بیماری حیوانات در این قضیه ذی نفع هستند مثل سازمان دامپزشکی، دانشکده‌های دامپزشکی و یا اساتید دانشکده‌های دامپزشکی هست باید کار پیش برود. بحث حیات وحش، متاسفانه همانند مقوله سربسته‌ای است که اجازه نفوذ به افراد غیر در این مقوله داده نمی‌شود. بنده در بحث لاک پشت‌های ایرانی در خلیج فارس که گونه‌های متعدد از آن در خطر انقراض هستند و یا در مقوله پلنگ ایرانی خیلی تمایل داشتم که همکاری بیشتری داشته باشم، متاسفانه از جانب سازمان‌های مربوطه‌اش رغبت چندانی برای اینکه بنده بتونم با آن‌ها همکاری داشته باشم ندیدم.

فاخته: به طور کلی، به کار عملیاتی دامپزشکان کشور در حوزه حیات وحش از ۲۰ چه نمره‌ای می‌دهید؟ چرا؟

دکتر مقدم جعفری: در بحث حیوانات باغ وحشی در طی چند سال گذشته کارهای زیادی را انجام دادم اما نهایتا به این نتیجه رسیدم تمام حوزه باغ وحش ها به نوعی زیر نظر سازمان محیط زیست است و الان هیچ نوع همکاری با آن‌ها ندارم. فردی که بخواهد فعالیتی در این حوزه انجام بده و کار خوبی داشته باشد به نوعی پس زده می‌شود و اگر بخواهم نمره بدهم نمره خیلی ضعیف و کمی می‌گیرند و نمره قبولی نمی‌گیرند زیرا افراد متخصص در این زمینه وجود ندارد و اگر افراد متخصص و علاقه‌مند که دوست دارند در راستای تجربه و دانش خود، خودشان را به یک نقطه خوبی برسانند به نوعی پس زده می‌شوند و یا در برابر حرکت‌هایشان مقاومت می‌شود.

فاخته: سرفصل آموزشی دانشکده‌های دامپزشکی چه میزان با نیازهای حیات وحش تطبیق دارند؟

دکتر مقدم جعفری: متاسفانه هیچ یک از سرفصل‌های دامپزشکی جز دروس کلی که در زمینه بیماری‌ها آن هم به صورت کلی در رده های حیواناتی که کاربردهای صنعتی دارند مانند دام بزرگ یا دام کوچک و یا بحث‌های مسابقاتی که دارند مثل اسب‌ها و یا حیوانات همراه مثل سگ و گربه، کار خاص دیگری انجام نمی‌شود و شاید تنها درسی که به نوعی یک مقداری دانشجویان را با بحث حیات وحش و حیوانات مختلف حیات وحش آشنا می‌کند یک درس کلی و عمومی است که مثلا در دانشکده دامپزشکی مشهد، درسی به نام کلی جانورشناسی است که آن هم مقدمه‌ای بر بحث حیات وحش است و واقعا درس اختصاصی در این مقوله در دانشکده‌های دامپزشکی مشهد تدریس نمی‌شود.

فاخته: مهم‌ترین تجربه و خاطره شما از کار در حوزه حیات وحش کدام است؟ تشریح کنید.

دکتر مقدم جعفری: بهترین تجربه بحث موفقیتی بود که بنده و دوستان در مورد رهاسازی و درمان یک پلنگ تندوره داشته باشیم. در چند سال پیش محیط بانان پارک ملی، این جاندار را زنده گیری کردند و این پلنگ رفتارهای خاصی از خودش نشان می‌داد از جمله اینکه خیلی رام و اهلی به نظر می‌رسید و بعد از آن که به دانشگاه دامپزشکی منتقل شد طی در معاینات اولیه روی آن صورت گرفت به باغ وحش منتقل شد که بنده در آن زمان دکتر باغ وحش مشهد بودم و چون اداره محیط زیست مشهد جای خاصی برای نگهداری پلنگ نداشتند برای همین تصمیم گرفته شد در یک قرنطینه‌ای در باغ وحش مشهد این پلنگ نگهداری شد و با پیشنهادی که به مدیریت وقت اداره کل محیط زیست استان دادم پروسه درمان این پلنگ را بر عهده گرفتم البته در این مسیر از طرف سازمان محیط زیست کشور اصرار بر استقرار پلنگ به تهران و انجام معاینات و… وجود داشت که به هر حال با همکاری‌های که دوستان در قوه قضاییه داشتند و اصراری که ما در موفقیت و انجام این پروسه داشتیم توانستیم که پلنگ در مشهد نگه داریم و پروسه درمان را شروع کنیم.

دوستانمان در محیط زیست نیز مکاتباتی را با متخصصین در این زمینه در خارج کشور انجام دادند و تمامی دکترها در خارج کشور بر این عقیده بودند که این پلنگ به بیماری عفونی مبتلا شده که شانس زنده ماندن را ندارد اما خوشبختانه با یک پروسه3 ماهه درمانی که شامل کارهای مختلف در درمان پلنگ بود این پلنگ درمان شد و بعد از نهایتا 3 ماه از نگهداری و بازتوانی این پلنگ می‌گذشت که باز مخالفت‌هایی برای رهاسازی این پلنگ مطرح شد چون این پلنگ این مدت در اینجا مانده نمی‌تواند به محیط خودش برگردد اما خوشبختانه با اصرار و تلاش که به عمل آمد و جلساتی که در محیط زیست کشور انجام شد ما توانستیم که این پلنگ را در پارک ملی تندوره رهاسازی کنیم و بعد از مدت یادشده گزینه‌های مستقر در پارک ملی، پلنگ‌ها را که مثل انسان در بحث انگشت نگاری که منحصر به فرد است، شناسایی شده و متوجه شدیم این پلنگ بعد از سه ماه از رهاسازی توانسته جایگاه خودش را در این اکوسیستم پارک ملی پیدا کند و زنده است و به چرخه حیات وحش منطقه برگشت کرده است و روزی که ما رهاسازی انجام دادیم یکی از بهترین خاطرات بنده در این تجربه‌های کار دامپزشکی بوده است.

فاخته: به عنوان یک عضو هیات علمی در خصوص وضعیت پذیرش بی‌رویه دانشجوی دکتری دامپزشکی در شرایط کنونی چه نظری دارید؟

دکتر مقدم جعفری: بحث اشتغال‌زایی برای دانش آموختگان نکته بسیار مهمی است؛ بسیاری از دانشجویان ما که فارغ التحصیل می‌شود برای کاریابی دچار مشکل می‌شوند حالا این مشکل نه تنها برای کم بودن فضاهای کار است بلکه برای این است که شاید در بعضی از مواقع آن کارهایی که وجود دارد واقعا سطح درآمدش درشان دکتر دامپزشک نیست.

مورد دیگر، مکان کار است که بسیاری از افراد از اینکه بخواهند در مکان‌های خاصی به خصوص در مکان‌های دورافتاده و یا سخت در اقلیم کشور باشد امتناع می‌کنند و با خودشان می‌سنجند که شاید اگر بخواهند به چنین محل‌هایی برای اشتغال بروند درآمدش با موقعیت‌های مکانی و اشل حرفه‌ای آن‌ها که بخواهند حقوق بگیرند تناسب ندارد.

اینها مسائل مهمی در خروجی دانشجویان که هیچ تناسبی بین دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند و نهایتا خروجی وجود ندارد، از طرفی دیگر متاسفانه به نظر می‌رسد در طی این سال‌ها عدم هماهنگی بین ورودی و خروجی و از طرفی دیگر گرفتن دانشجویانی که از نظر علمی واقعا در سطح دکتری عمومی دامپزشکی نیستند از دیگر معضلات است. از زمانی که بنده وارد رشته دامپزشکی شدم و درصدهایی که در درس‌های مختلف کسب کردم تا بتوانم در رشته دامپزشکی قبول بشوم و دانشجویان که امروز سوال می‌کنم می‌بینم که واقعا این درصدها خیلی پایین‌تر از آن چیزی است که ما در آن زمان برای انتخاب رشته دامپزشکی انتخاب کردیم.

جدیدترین خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید) 

بنابراین در بدو ورود این دانشجویان از نظر سطح علمی در رتبه‌های پایین‌تر قرار گرفتند مضاف بر اینکه محدودیت‌های آموزشی و پژوهشی که به خصوص طی این سال‌های اخیر و به ویژه در طی یک دو سال گذشته در اثر بیماری کرونا و برگزاری کلاس‌های به صورت آموزش مجازی به وجود آمده است بنده یک افت تحصیلی محسوسی را در دانشجویان خودمان مشاهده کردم که فکر می‌کنم که جا دارد با یک دقت نظر بیشتر که توجه به تعداد و حجم دانشجویان ورودی و بحث اشتغال‌زایی و سطح درآمد برای فارغ التحصیلان و همچنین در طی پروسه باید روی تمام این قسمت‌ها بازبینی بشود.

دانشگاه هم در طی سال‌ها از اهداف خودش که آموزش محور باید باشد، دور شده در حالی که در کنار این مورد، دانشگاه باید پژوهش محور هم باید باشد، اما کیفیت کار پژوهشی و کاربردی بودن و پاسخ دهنده بودن به مشکلات جاری کشور، منحرف شده به بحث کمیت کارهای پژوهشی و از رسالت خودش که در درجه اول آموزش دکتر حرفه‌ای است به مقدار زیادی نسبت به سال‌های گذشته دور شده است.

این عوامل باعث شده که متاسفانه یک افت سطح علمی و حرفه‌ای در فارغ التحصیلان داشته باشیم مضافا بر اینکه کسانی که وارد رشته دامپزشکی می‌شوند واقعا از بدو ورود، (از آنجایی که بنده با دانشجویان سال اول برخورد دارم) اولین درسی که بعد دروس به دانشگاه پیدا می‌کنند بحث درس جانورشناسی است، و چیزی که بنده و خودشان احساس می‌کنند این است که صرفا به خاطر اینکه که این رشته جزو گروه دکترای حرفه‌ای است وارد می‌شوند و پیش شرط‌های لازم را از جمله آشنایی با حیوانات، سابقه کارکردن با حیوانات و داشتن علاقه به این کار هست، بسیاری از دانشجویان ندارند و همین قضیه باعث می‌شود که آن‌ها بعد از مدتی از این رشته فاصله بگیرند و اگر تا پایان ادامه می‌دهند هیچ وقت با آن عشق و علاقه‌ای که باید نسبت به آن رشته داشته باشند؛ ندارند و این عوامل نهایتا باعث می‌شود که ما با افرادی مواجه می‌شویم که آن‌ها از نظر سطح علمی و حرفه‌ای ضعیف هستند و نتیجه آن این می‌شود ما در قسمت‌های مختلف حرفه دامپزشکی با یک فاصله زیادی از پزشکی قرار می‌گیریم در صورتی که دامپزشکی تامین کننده بحث غذای سالم است و جزو یکی از پایه‌ها و رکن‌های اصلی سلامت جامعه و به هر حال این خلا وجود دارد و ما می‌توانیم با گرفتن تعداد دانشجویان کمتر و جذب افراد علاقه‌مند و سابقه کار و یا رزومه در بحث کارهای دامپروری و یا فعالیت های این چنینی دارند مثل کاری که در کشورهای دیگر انجام می‌شود بتوانیم آن‌ها را جذب بکنیم و در سطح حرفه دامپزشکی را به آن جایگاه واقعی که باید باشد برسانیم.

فاخته: با سپاس از وفتی که در اختیار ما قرار دادید.